Mekke devrinde nazil olan İnşirah suresi, Allah’nın Resulullah’a lütfettiği nimetleri hatırlatarak, her zorlukla beraber bir kolaylığın olduğunu bildirir; sabır ve tevekkülle Rabbimize yönelmeyi öğütler. Sekiz ayetten müteşekkil bu sure yeis ve umutsuzluğa karşı namazlarda ve günlük hayatta sıkça okunur.
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِي اَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَۙ وَوَضَعْنَا عَنْكَ وِزْرَكَۙ اَلَّذ۪ٓي اَنْقَضَ ظَهْرَكَۙ وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَۜ فَاِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًاۙ اِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًاۜ فَاِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْۙ وَاِلٰى رَبِّكَ فَارْغَبْ
İnşirah Suresi, Mekke döneminde nazil olmuş ve Resulullah’a (s.a.v.) hitaben inmiştir. Allah Peygamber Efendimiz’e verdiği nimetleri hatırlatarak, sıkıntıların ardından kolaylığın geleceğini müjdeler. Müslümanlar için bu sure, sabrın ve tevekkülün önemini vurgular; her zorlukla birlikte bir kolaylığın olduğunu hatırlatır. Peygamberimize inen bu ilahi hitap, ümmeti için de bir rehberdir; sık sık okuyanlar için hem manevi bir sükunet sağlar hem de Allah’a şükrü hatırlatır.
İnşirah Suresi, Hz. Peygamber’e hitaben inen bir teselli mesajı içerir. Sure, Allah’ın Peygamber’e verdiği nimetleri hatırlatarak, onun yaşadığı zorluklardan kurtardığını aynı zamanda, her zorlukla birlikte bir kolaylığın olduğu söyler. Yine Hz. Muhammed özelinde, bütün ümmete seslenerek boş kalmamalarını Allah rızası için sürekli çalışmaları gerektiğini anlatır.
“Senin kalbini açıp genişletmedik mi?” diye çevirdiğimiz 1. ayetteki “şerh-i sadr” kavramını Ragıb el-İsfahani, “kalbin ilahi bir nur ile Allah tarafından bir huzur ve sükunet, bir rahatlık ile genişletilmesi” şeklinde açıklamıştır (el-Müfredat, “şrh” md.). Hz. Peygamber’in kalbinin açılıp genişletilmesi ifadesini, Zümer suresinin 22. ayeti de dikkate alındığında, onun beşeri idrak kapasitesinin vahiy ile arttırıldığına ve azami seviyeye çıkarıldığına işaret olarak anlamak uygun olur. Müfessirler bunu, ona indirilen vahyi anlaması, koruması ve peygamberlik görevini yerine getirebilmesi için kendisine verilmiş olan zihin açıklığı, maneviyat yüksekliği gibi manalarla da açıklamışlardır. Bazı müfessirler ise Duha sûresinin devamı mahiyetinde olan bu ayetlerde, bir süre ara verilmiş olan vahyin yeniden başlamasıyla Hz. Peygamber’in maneviyatının güçlendirildiğine değinildiği kanaatindedir.
2 ve 3. ayetlerde, Resulullah’ın belini büktüğü bildirilen “yükün kaldırılması”ndan maksadın ne olduğu konusunda değişik açıklamalar yapılmıştır (bk. Razî, XXXII, 4-5). Bize göre Allah’ın bir lütuf olarak onun omuzlarından kaldırdığı yük iki şekilde açıklanabilir: a) Arasında yaşadığı topluluğun inanç ve ahlak yönünden içine düştüğü durumdan dolayı duyduğu ıstırabın, Allah’ın kendisini vahye mazhar kılıp kalbine ümit ve ferahlık vermesi suretiyle dindirilmesi veya hafifletilmesi; b) Tevhid inancını ve insan ilişkilerinde adalet, dürüstlük, merhamet, iyilikte yardımlaşma gibi erdemleri hakim kılma mücadelesinde birçok ilahî destek ve inayete mazhar kılınması.
Hz. Peygamber’in “şanının yüceltilmesi”ne müfessirler, Resulullah’ın adının mukaddes kitaplarda zikredilmesini ve geleceğinin müjdelenmesini, kelime-i şehadette onun isminin Allah’ın ismiyle birlikte yer almasını, gökyüzünde melekler, yeryüzünde müminler tarafından hürmetle anılmasını, Kuran’da Allah’a itaatle birlikte ona da itaat edilmesinin emredilmesini örnek gösterirler (bk. Şevkanî, V, 542). Âlemlere rahmet olarak gönderilmiş olması da (bk. Enbiya 21/107) onun şanının yüceltildiğini ifade eder. Ayrıca erken döneme ait olan bu ayeti, ileride Resûlullah’ın isminin ve tebliğ ettiği dinin bütün dünyada tanınıp yayılacağını bildiren bir müjde olarak anlamak da mümkündür. Yine, Kur’an’da onun müstesna niteliklerini, Allah katındaki konumu ve değerini açıklayan ayetler de bu bağlamda “şanını yüceltme” olarak değerlendirilebilir.
İnşirah suresi, müminler tarafından genellikle sıkıntı ve keder anlarında okunur; zira bu sure, Allah’ın Hz. Muhammed Efendimizi zorluklardan kurtarıp feraha erdirdiğini anlatır. Bu esasen müminler için de bir mesajdır. Müslümanlar hayatta çetin sınavlarla karşılaşsalar da Allah’ın rahmeti ve yardımı her zaman yanlarındadır. Bu yüzden bir kişi, sıkıntı, keder, zorluk vb. anlarda bu sureyi okuyarak Allah’tan ferahlık ve sükunet isteyebilir.